Mai vàng 5 cánh là cây mai đại diện cho phần đông các loài mai, vì khi nghe kể tới mai đại lộc, thường ta nghĩ ngay tới cây mai vàng 5 cách cổ truyền này. Theo tục lệ, Tết đến, nhà nào cũng bác mai, với lòng mong chờ được một năm đầy may mắn, vui tươi hạnh phúc
Mai vàng 5 cánh còn chia ra:
+ Mai châu: Còn gọi nôm na là mai “trâu” vì hoa to và rất phổ biến, mọc khắp nơi ở miền Nam, có nơi mọc thành rừng, cả núi như Mai Lĩnh, nhưng không sai hoa bằng mai sẻ. Loại mai này có hoa 5 cánh màu vàng tươi rất đẹp, rất được yêu thích để bác trong dịp Tết nguyên đán.
+ Mai liễu: Là cây mai vàng 5 cánh thường, nhưng cành nhánh mềm mại, oằn oại, rũ xuống như vây liễu. Hoa nở đầy cành phơ phất theo chiều gió, trông rất hấp dẫn.
+ Mai chùm gởi: Là cây mai có thân cứng, ở đầu cành nổi lên những khối u lớn, giống như chùm gởi. Ở chung vòng vo khối u, mọc chi chít đầy tược non, đầy nụ hoa, lúc nở thành một bó hoa to to trông thật đẹp. Có người còn gọi là “mai vương” vua các loài mai, hoặc mai “tỳ bà”, được trồng các vườn mai.
===> Xem thêm: quy trình tưới nước cho cây mai cúc thọ hương bến tre
+ Mai thơm, Mai hương, Mai ngư: Cũng là cây mai 5 cánh thường, nhưng hoa có mùi thơm nhẹ nhõm, phảng phất lâng lâng, làm cho tâm hồn người thưởng thức càng thêm ham thích vui xuân! Mai thơm Huế rất quí, mắt nhặt, sai bông, cánh dày, lâu tàn. Đặc biệt là cây mai này có lá non màu xanh chứ không hề là màu nâu đỏ hoặc hồng như các loài mai khác. Loại mai thơm ở Bến Tre cũng có. Tết vào vườn mai luôn luôn phảng phất có mùi hương thơm nhẹ.
+ Mai cánh nhọn: Mai cánh nhọn là cây mai vàng 5 cánh, có nụ hoa nhỏ và dài, nên nở ra cánh nhọn như hình ngôi sao. Do cánh hở, nên ko mấy đẹp, ít được ưa thích, nhưng cũng rất sai hoa.
+ Mai cánh tròn: Là cây mai vang 5 cánh lớn, tròn, kín, đẹp, rất dễ thương. Phần nhiều đều thích cây mai này, có người còn quí hơn cây mai phổ thông cánh, nhiều màu, nhất là người Trung Hoa, Tết đến sắm mua loại mai này về bác bỏ trong nhà.
+ Mai cánh dún: Đây là cây mai vàng 5 cánh lớn, đẹp, dún lại như có ren chung nói quanh nói quẩn, xem rất lạ mắt, dược phổ quát người yêu thích trồng để chơi hoa. Cây này cũng sai hoa, Tết nở đầy cành phân phất như đàn bướm vàng tung bay.
+ Mai rừng Cà Ná, Mai rừng Bình Châu: Đây là cây mai hoang dã, mọc tại khu rừng Cà Ná, Bình Châu, cũng thuộc họ mai, cây thân nhỏ èo uột, cành rất giòn, lá hình bầu dục, có răng cưa mịn, màu xanh bóng lộn, rờ thấy suôn sẻ chứ ko thấy nhám như lá mai thường. Hoa 5 cánh màu vàng nhạt, cuống hơi dài và có màu tim tím. Cây mai rừng này ko mấy đẹp, nhưng cũng là cây mai lạ.
+ Mai Vĩnh Hảo: Cây mai này do ông Kha Linh Vũ (Qui Nhơn) giới thiệu, cũng là cây mai hoang dại mọc ở vùng núi Vĩnh Hảo. Sắp Tết, người ta chặt đem về cắm ở bãi cát dưới đầu sông Dinh, huyện Phan Rang để bán. Đặc điểm cây mai này rất nặng, có thể gấp rưỡi mai thường khác, nên gọi là “mai đá”. Thân thật cứng, cành nhỏ, giòn, dễ gãy, lá nhỏ, khi non màu xanh, trong như giấy. Hoa lớn, cánh phẳng, trong khoảng 12 - 16 cánh màu vàng rất đẹp và lâu tàn.
+ Mai chủy Hốc Môn: Đây là cây mai mới xuất hiện ở Hội Hoa Xuân thành phố năm 1994. Cũng thuộc họ mai, là cây mai rừng, loại mai đực, thân màu nâu, cuống lá rụng để dấu rất lớn, nên dể tháp ghép với các loại mai khác. Lá lớn dài màu xanh bóng, chung quanh co có răng mịn. Hoa chùm dạng chủy như hoa điệp ta, màu vàng, nẹn gọi là mai chủy. Cây mai này ra hoa không đẹp lắm, nhưng là cây mai mới.
+ Mai lá quắn: Mai quắn, do lá lớn xoáy quắn lại rất lạ, hoa 5 -7 cánh to, nở xòe lớn nhưng 5 cánh cong cong trở lên như lòng thuyền, ngoài đầu tương đối đo đỏ, hơi đẹp, nhụy cái to rất dài.
Mai sẻ là cây mai vàng 5 cánh nhỏ, nên goi mai sẻ. Nhưng đặc thù là cây mai này có hoa chùm, rất sai hoa. Tết đến, hoa nhộn nhịp đầy cành, vàng tươi, nhóng nhánh, trông rất đẹp mắt.
+ Mai tứ quý: (danh pháp khoa học: Ochna atropurpurea) là một loại hoa mai có hoa màu vàng thuộc chi Ochna của họ [Ochnaceae], còn được gọi là nhị độ mai, tức mai nở hai lần, trước vàng sau đỏ.
Loại này nở hoa quanh co năm, tùy theo đặc biệt của từng dạng mai, có tên gọi không giống nhau. Mai tứ quý Việt Nam cao khoảng 2-3m, còn những loài mai tứ quý ở Thái Lan và một số nước khác thuộc châu Á thì có thể cao đến 8m, hoa có tuyến đường kính khoảng 4cm. Cây ra hoa từ tháng 2 tới tháng 5 DL, có trái từ tháng 4 tới tháng 6. Người ta có thể nhân giống mai tứ quý bằng hạt, chiết cành hoặc giâm cành.
Trên toàn cầu có rộng rãi loài mai vàng, đài hoa đỏ giống như mai tứ quý Việt Nam nên "mai tứ quý" đại quát có những tên kỹ thuật khác nhau: Ochna atropurpurea; Ochna atropurpurea DC; Ochna integerrima; Ochna serrulata... Người nước ngoài thường gọi mai tứ quý là "cây chuột Mickey" (Mickey- mouse plants), vì họ liên tưởng đài hoa đỏ và trái đen giống như gương mặt của con chuột lừng danh này (chuột trong phim hoạt hình). Mai tứ quý Việt Nam thường có hai tầng cánh, còn mai tứ quý nước ngoài chỉ có một tầng cánh, lá màu xanh đậm. Chúng sống trong môi trường có độ ẩm vừa phải, đất phổ biến mùn và có ánh sáng trong khoảng 30 đến 50.
Thường trên cây mai tứ quý hoa màu đỏ, hoa nở lần đầu có 5 cánh màu vàng, các cánh hoa rơi rụng rồi năm đài hoa đổi thành mầu đỏ, úp lại ôm lấy nhụy, trông giống như nụ hoa vừa nhú. Nhụy bên trong kết hạt rồi hạt to dần, đẩy 5 đài hoa bung ra trông như hoa mai đỏ vừa nở. Hạt ở giữa các cánh hoa có mầu xanh khi còn non và đổi sang mầu đen khi già.
+ Mai vàng lặng Tử (ở vùng núi im Tử, hình 2.1.33), chịu được lạnh, và hoa có mùi thơm. Hà Nội ở vĩ độ 20°53′ - 21°23N, có nhiệt độ làng nhàng mùa đông là 15.2°C, có khi sụt xuống 2.7°C (tháng 1/1955). Ngược lại, Vịnh Hạ Long cũng có cộng vĩ độ (20°45′-20°50′ N), nhưng nhờ tác động của biển, nhiệt độ làng nhàng mùa đông ấm hơn (16-18°C), và ít khi xuống dưới 12°C. Truyền thuyết quan niệm rằng giống Mai lặng Tử này là con cháu của gốc Mai Vàng do vua trần Nhân Tông trồng trên núi im Tử lúc nhà vua đi tu (từ năm 1285 đến 1288).
==== > Xem thêm: Đánh giá về mai phú quý
2. Các loại mai vàng phổ biến cánh
a) Mai 9 cánh
Cây mai 9 cánh rất quí, là cây mai có hai tầng cánh: một tầng 5 cánh và một tầng 4 cánh. Hoa nở lớn, xòe tròn, kín, đẹp hơn cây mai vàng 5 cánh.
b) Mai Giảo Thủ đức
Mai 18 cánh Bến Tranh. Là cây mai có ba tầng cánh, màu vàng, tròn kín, rất đẹp,nhưng tương đối nhỏ, nên ít dược ưa chuộng so với các loại hoa phổ quát cánh khác.
c) Mai 12-14 cánh Tư giỏi.
Đây là cây mai có ba tầng cánh, cũng nở thẳng tròn, kín, đẹp, nhưng so với các loại mai Giảo 12 cánh, mai Huỳnh Tỷ 24 cánh thì nhỏ hơn.
d) Mai Cửu Long
Đây là cây mai gốc Mỹ Tho, hoa có ba tầng, 24 cánh, màu vàng. Đặc thù cánh nhỏ, dài và nhọn, trông cũng rất lạ, nhưng hoa cũng nhỏ.
Là loại mai mới phát hiện,có 2 tầng, 12cánh to to, lớn hơn mai Giảo Thủ Đức và loại hoa chùm, nở đầy cành rất đẹp. Loại này cũng còn đang nhân giống. Loại hoa 12 cánh này có thể đề cập là hoa to nhất trong các loại mai vàng. Cách đây không lâu còn có mai Tai Tượng hoa rất to, rất đẹp .
e) Mai 24 cánh Thủ Đức
f) Mai Huỳnh Tỷ
g) Mai 120-150 cánh Bến Tre
h) Mai 70-80 cánh
Là cây mai 120 cánh suy yếu, có năm ra phổ quát cánh, có năm ra ít cánh: có 100 cánh hoặc 70 cánh
nói chung các loại mai này là đột biến, không đáng nhắc. Nhưng có lúc thấy cũng rất hay, rất lạ……
3. Mai vàng nhiều cánh đột biến
Đột biến là thất thường do thời tiết, do cách trồng, do nở trái mùa nên mới phát sinh ra nhiều loại hoa kỳ lạ, có khi có nhiều cánh, có khi quá ít cánh, có bỗng nhiên ra được cánh mà chỉ ra có núm nhụy thôi.
a) Mai 14 - 15 cánh.
Là cây mai 9 cánh quá tươi tốt nên ra hoa đột xuất tới 14-15 cánh lớn đẹp, hoặc cây mai 18 cánh suy yếu, nên ra hoa có 14-15 cánh.
b) Mai 18 - 20 cánh
Có cực nhiều loại mai cánh bị suy yếu do nắng gắt quá, hoặc do trồng thiếu coi ngó, nên ra hoa có 18 - 20 cánh.
4. Mai vàng khác
+ Mai vàng viền đỏ: Cây mai này là cây mai vàng thường có hoa từ 5 - 9 cánh. Nụ hoa mới hé nở, trên đầu nụ hoa có thất màu đỏ, khi nở xòe ra thì màu đỏ lật ra ngoài, nằm xuống mặt dưới, nên thấy hoa có màu vàng, nhưng nhìn kỹ thì thấy viền đỏ nhỏ ở chung vòng quanh cánh hoa.
+ Mai vàng lá trắng: Cũng là cây mai mới, bây giờ người ta thích những cây lá bạc trắng như bông giấy lá trắng, bông bụp lá trắng, lâm vồ lá trắng v.v… Đây là cây mai vàng thường, nhưng lá mới ra còn non có màu trắng. Lúc to, lá già lại có màu xanh. Nhưng để chỗ râm mát thì giữ được lá màu trắng rất lâu.
+ Hồng diệp mai: Đây là loại mai có hoa màu vàng hay màu cam, nhưng lúc đâm chồi, nhảy đầm tược, lá non có màu hồng rất đẹp nên gọi là Hồng diệp mai, nhưng lúc lá to vẫn trở lại màu xanh.
Cây mai 24 cánh, do ông Huỳnh Văn Tỷ nhân giống ra trước đây, hoa có ba tầng cánh đều
to to như nhau, nở thẳng, tròn kín. Cây mai này có cành nhánh rất to mập, có đa dạng tược non đơm 2 bên nách lá, lá cứng dày, có gân nổi lên rất rõ.
Cây mai này rất lừng danh và được rộng rãi người ưa thích. Tuy vậy, số lượng nụ hoa dày đặc, nên rất dể bị đỗ, rụng phổ biến, phải đợi đến lúc cây mai trưởng thành, cây càng già mới càng phổ thông hoa.
+ Mai 24 cánh, 9 đợi: Là cây mai mới phát hiện, có ba tầng cánh đều to lớn y như mai Huỳnh Tỷ. Nhưng thân càng nhỏ phong phanh, lá màu xanh bóng, các nụ thưa. Hoa màu vàng ,rất lớn, nở thẳng, đang được nhân giống.
+ Mai 48 cánh Gò Đen: Trước đây, cây mai 48 cánh Gò Đen rất lừng danh, hoa màu vàng có 5, 6 tầng cánh, tròn đẹp, nhưng hoa cũng nhỏ so với loại 12 cánh. Cây mai này ra rất nhiều nụ hoa, nên hay rụng bớt trước khi nở. Như thế nên trồng loại mai 48 cánh này phải bón phổ quát phân, nhất là tới tháng 10 âm lịch phải tăng thêm phân lân vá Kali để khắc phục hoa rụng.
Cây mai 24 cánh lừng danh ở Thủ Đức, trước đây gọi là cúc mai, vì trong ba tầng cánh; hai tầng bên ngoài lớn lớn, còn tầng cánh bên trong xoắn nhỏ lại như nhụy, giống như hoa cúc, nở thẳng, vàng tươi.
+ Mai 24 -32 cánh Ba Bi: Còn gọi là mai BB, giống y như mai cúc Thủ Đức, nhưng phổ biến cánh hơn và to hơn. Đặc trưng là cây mai này khi hoa tàn, rụng hết, ít có đậu thành hạt, để làm giống gieo trồng.
+ Cây mai nổi danh ở thủ Đức hiện nay là cây mai vàng, có hoa lớn lớn, hai tầng, 12 cánh, nở thẳng, vàng tươi, đẹp, được phổ biến người ưa thích, đang tháp ghép để nhân giống.
+ Mai 12 cánh Bến Tre: Là cây mai mới phát hiện ở Bến Tre, hoa màu vàng, cực nhiều tầng và đa dạng cánh, giống như cúc mâm xôi, nở to tròn đẹp. Số lượng cánh nhiều nên rất lạ, còn đang nhân giống. Tuy vậy nhiều cánh quá, thành một dề chi chít, dày đặc, không thể phân biệt được đâu là cánh, đâu là nhụy nữa, thì mất hết vẻ đẹp của cánh hoa.
+ Mai vàng Campuchia (Mai Cao Miên): Tên công nghệ là Ochna integerrima. Hoa mai có trong khoảng 5 đến 9 cánh, khi nở ra thì úp ngược về phía cuống hoa chứ ko xòe rộng như các loại mai Việt Nam, hoa có màu vàng tái (sậm rất nhiều cam đậm). Loại mai này cũng có thấy ở Việt Nam, đa số mọc trong những khu rừng thuộc miền Nam và miền Trung. Chúng là loài cây hoang dại cũng có phân bố ở một vài nơi có cồn cát nóng và ven những bờ sông râm mát. Mai vàng Campuchia thuộc dạng thân gỗ, nhánh gầy, mảnh và dài. Lá đơn màu xanh nhạt và bóng mọc thưa trên cành, mép lá có răng cưa nhỏ. Hoa mọc ra từ nách lá thành chùm, cuống hoa ngắn, đài hoa xanh bóng và ko che kín nụ. Ở Việt nam người ta thường sử dụng loại mai này để ghép thành mai giảo vì nó có khả năng tăng cường số lượng cánh lên rất cao. Không chỉ có thế mà hiện nay nó còn có ba màu do lai ghép là đỏ, vàng và trắng.
+ Mai vàng Nam Phi: Có khoảng 12 loài mai thuộc chi họ mai Ochna gồm những dạng cây lẽ và cây mọc thành bụi. Trong ấy có hai loài nhiều là Ochna pretoriensis và Ochna pulchra. 2 Loài này xuất hiện cực nhiều tại vùng Koppie. Loài Ochna pulchra cao khoảng 3 - 7 m, vỏ cây thường có hiện tượng tróc ra, lá dễ rụng. Chúng mọc hoang dã ở rừng, vỏ cây màu xám, xù xì ở gốc, nhánh thân cây bị tróc vỏ màu kem nhạt.
Mai Nam Phi có 2 màu vàng và hồng. Hơn thế nữa ở Nam Phi còn có các loại mai rất giống với mai tứ quý tại Việt Nam.
+ Mai vàng Myanmar (Miến Điện): Ở đất nước Phật giáo này có một loài mai mang tên kỹ thuật là Ochna serrulata sắp giống với loại mai Nam Phi. Tuy nhiên hình thức của hoa mai có khác tí đỉnh ở chổ cánh hoa bẹt hoặc có bầu noãn đỏ như mai tứ quý, còn đó rất lâu trước lúc rụng hoàn toàn.
+ Mai vàng Indonesia: Có tên công nghệ là Ochna kirkii Oliv, Ochna serrulata.
số đông đều có nguồn gốc từ Châu Phi, tuy thế do địa chất khác nhau nên chúng có mẫu mã to hơn mai Châu Phi. Có loài nở hoa vào mùa xuân, mùa hè hoặc nở cả bốn mùa như mai tứ quý.
+ Mai vàng Madagascar: Là loại mai có tên khoa học là Ochna greveanum với năm cánh tròn trĩnh, dúm bèo theo rìa cánh giống như mai cánh dúm ở Việt Nam, lá mai dài và rũ xuống từng chùm.
+ Mai vàng Châu Phi: Khác với mai vàng Nam Phi vì nó giống mai vàng năm cánh của Việt Nam nhưng có tên kỹ thuật khác là Ochna thomasiana thuộc dạng cây bụi, lá hình oval, đầu lá nhọn và bén dài khoảng 10cm. Hoa rộ trên cành vào mùa xuân, nhưng thỉnh thoảng lại tự dưng nở hoa vào mùa hè nhưng số lượng ít hơn. Cánh hoa thanh mảnh dài khoảng 2 cm, đài hoa bung ra rộng và trở nên màu đỏ tía, bên trong có trái non màu xanh giống như mai tứ quý của Việt Nam.